zondag 17 maart 2024

Santiago, is dat je doel?

Zaterdag 16 maart 2024
 
Concert van pelgrim-pianist David Hordijk op Cap Finisterre 

















Landelijke Voorjaarsbijeenkomst van het pelgrimsgenootschap
Vandaag wordt de landelijke Voorjaarsbijeenkomst van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob gehouden in de Sint-Janskerk te Utrecht, en in een drietal nabijgelegen locaties in de Domstad. 
Deze dag is georganiseerd door de werkgroep Ledenbijeenkomsten van ons pelgrimsgenootschap.
Het thema van de bijeenkomst is: ‘Santiago, is dat je doel?’
Op basis van de inbreng van de werkgroepen van het pelgrimsgenootschap heeft de werkgroep Ledenbijeenkomst voor vandaag een gevarieerd programma opgesteld met lezingen, workshops en een informatiemarkt. Daarnaast is er voldoende gelegenheid voor ontmoeting en voor het uitwisselen van ervaringen als beginnende en gevorderde pelgrims.

Workshop ‘Santiago, ik ben er!’
De eerste workshop die Durkje en ik vandaag bijwonen, kreeg als titel: ‘Santiago, ik ben er!’
Dit is een workshop, die wordt aangeboden door de werkgroep Aandacht & Spiritualiteit. Daarin staan de verhalen en ervaringen van pelgrims centraal. 
Benieuwd naar die verhalen, en daarnaast ook met eigen ervaringen met betrekking tot onze eigen aankomsten in Santiago de Compostela, gaan we in deze workshop bekijken hoe we elkaars ervaringen kunnen delen.
Uit ervaring van dergelijke sessies weten we dat datgene wat je in zo’n ervaringssessie hoort en wat het je brengt, elke keer weer (iets) anders is.
De één heeft bijvoorbeeld een lange reis afgelegd, en een ander misschien wel een héle lange reis. In elk geval was, is èn wellicht blijft ons einddoel Santiago de Compostela. 
  • Hoe was het eigenlijk om daar voor het eerst, of op herhaling aan te komen?
  • Voelde je daarbij iets van euforie, of van blijdschap? 
  • Of voelde je juist verdriet, of misschien wel helemaal niets?
  • En welke aankomst-ervaring had voor jou vooral betekenis? 
  • Was dat bijvoorbeeld de aankomst in de stad, of op het plein vóór de kathedraal, of juist in de kathedraal, of bij je aanwezigheid bij de Heilige Pelgrimsmis (al dan niet met gebruik van het grote wierrookvat)? 
  • Hoe ervoer je toen het vieren van de aankomst met medepelgrims, en de ontmoeting met het graf van de Heilige Jacobus? 
  • Kwamen je verwachtingen uit, of juist helemaal niet? 
  • En, hoe was dat allemaal voor de pelgrims, die al twee of meerdere keren aankwamen in Santiago de Compostela?
Workshop op hoop van
Workshopleidster Annemarie Reimert begint met de ongeveer 25 deelnemers in de kring een voorstelrondje met je naam en het noemen van waarop je hoopt in dit uur. Deelnemers geven aan dat ze bijvoorbeeld hopen op: verhalen, inspiratie, bevestiging, inzicht, diepgang van/door spiritualiteit, verrassingen en informatie.
Annemarie vertelt het verhaal over Ithaka (Homerus), over het weerstaan van verleidingen, en over het opdoen van ervaringen.
In de volgende werkvorm gaat het om luisteren, aandacht en respect. We gaan onze eigen ervaringen met elkaar te delen. We gaan daartoe in vijf groepen uiteen om te vertellen, en om naar elkaar te luisteren, met daarbij de Jacobsschelp als talking stick.  
Daarna gaan we terug in de kring, om met elkaar te delen wat we van elkaar gehoord hebben. 
Tot slot vatten we individueel samen wat we van deze sessie meenemen. Dat blijkt in de rondgang bijvoorbeeld te zijn: blijven luisteren, meer moed, mooie mensen, tijd voor reflectie, verwonderende bevestiging, blijf onderweg, verbinding. 

Lezing ‘Sint Jacob en de Via de la Plata door de eeuwen heen’ 
De tweede workshop die we bijwonen, gaat over Sint Jacobus en de Via de Plata door de eeuwen heen.
De Via de la Plata is de geheel Spaanse pelgrimsroute die vanuit Sevilla via Cáceres en Salamanca naar Santiago de Compostela loopt. 
In zijn lezing laat Hubert Bastiaens aan de hand van fotobeelden zien waarom de Via de la Plata in zijn ogen de meest interessante pelgrimsroute van Spanje is. Hij vertelt over de rijke geschiedenis van deze pelgrimsroute, die begon als een Romeinse heerbaan uit de eerste eeuw vóór Christus. Vervolgens ontstonden langs de route een aantal prachtige steden, rijk aan architectuur en bijzondere gebouwen. Maar ook de natuur en het landschap langs de route zijn bijzonder fraai. Sinds de ontdekking van het graf van Sint Jacob heeft de heilige een enorme rol gespeeld in de geschiedenis van Spanje, en daarbij komt de Via de la Plata als belangrijke noord-zuid verbinding telkens weer terug. Ook komen de drie belangrijkste iconografieën van Sint Jacob aan bod tijdens deze lezing. Dit onder het motto: als je meer weet, ga je meer zien en kun je ook meer genieten van je tocht.

Hubert Bastiaens over pelgrimeren op de Via de Plata
  • De Via de Plata begint in Sevilla en gaat via Salamanca en Ourense naar Santiago de Compostela, zo’n duizend kilometer gaans. Bastiaens noemt dat de meest interessante route door Spanje, onder andere vanwege haar natuur, steden en cultuur, 
  • Het is een oude Romeinse heerbaan, van Sevilla naar Astorga, zo’n 700 kilometer lang, om destijds de veroveringen van de Romeinen te consolideren, èn ook om het in het noorden gewonnen goud zuidwaarts naar Sevilla te transporteren. Deze weg was al in de eerste eeuw vóór Christus geheel geplaveid, waarvan nog steeds stukken in originele staat zijn overgebleven. En bijna alle bruggen zijn er ook nog, die dus al meer dan 2.000 jaar oud zijn.
  • Herkenbaar is ook de invloed van de Moren, die vanaf  710 het land binnenvielen, de Moorse bezetting, die bijna 800 jaar (tot 1492) duurde. Die Moren brachten tijdens hun bezettingsperiode trouwens een schitterende cultuur mee, zoals nog steeds is te zien in de steden zoals Sevilla,  Granada en Cordoba.
  • Een Spaanse tegenbeweging kwam op gang, de zogenoemde Reconquista, een lange periode waarin de terugverovering na acht eeuwen onderdrukking plaatsvond, als een religieuze strijd tussen de overheersende islamieten en de onderdrukte christenen. 
  • Toen in het jaar 713 het graf van de apostel Jacobus werd herontdekt, ontstond de pelgrimage naar dat graf van de heilige Jacobus in Santiago de Compostela. Rond 830 is daardoor de stad als bedevaartsoord ontstaan, en groeide de stad behoorlijk snel, met de 11e en 12e eeuw als hoogtepunt van pelgrimage. Voor díe tijd liepen ongekende aantallen pelgrims vanuit alle windstreken naar Santiago de Compostela, en zo ook de Mozárabische christenen vanuit het zuiden noordwaarts over de oude Romeinse weg, over de Via de Plata.
  • De kathedraal van Sevilla is de derde grootste kathedraal van Europa, en hier begint de Via de Plata.
  • Deze pelgrimsroute is bewegwijzerd met gele pijlen en Sint-Jacobsschelpen. De route gaat door de bergen van de Sierra Morena en over een hoogvlakte, de meseta, langs olijfgaarden, wijngaarden en zonnebloemvelden. Hier en daar zie je onderweg nog de grote schaapskuddes, die hier als cultureel erfgoed worden gekoesterd.
  • Hubert Bastiaens schreef het boek ‘De lokroep van de meseta’, en leest daar een aantal delen uit voor, over extase en over gevoel van nietigheid. 
  • Onderweg kom je door prachtige dorpen, met hele mooie kerken.
  • Hubert liep overdag met opzet alleen, maar ’s avonds ontmoette hij altijd weer voldoende mensen in de herbergen. 
  • Mérida is een echte Romeinse stad, met veel Romeinse resten van wat je in Romeinse steden mag verwachten. Als pelgrim moet je (net zoals bij heel veel andere steden onderweg) daar via de Romeinse brug over de rivier, om deze stad – één van de grootste Romeinse steden – binnen te lopen.
  • De stad Cáceres heeft weer een heel ander karakter dan Sevilla (Moors) en Mérida (Romeins), met een oude binnenstad, geheel door Moorse stadsmuren omgeven. Hier is in 1170 de Orde van Sint Jacob – een ridderorde – opgericht, door monniken die tevens soldaat waren; om de pelgrims te beschermen, en Spanje terug te veroveren op de Moren in de Reconquista.
  • Hier en daar passeer je de restanten van Romeinse mijlpalen, waarop inscripties stonden/staan van bijvoorbeeld hoever het nog is naar de volgende stad, en wie die weg aanvankelijk had aangelegd. Ze zijn een duidelijk teken dat je op de Romeinse heerbaan loopt. 
  • Plata betekent zilver, echter, de Romeinen wonnen hier geen zilver, maar goud. Uit onderzoek blijkt dat de aanduiding Plata van Moorse oorsprong is, als betiteling van geplaveide weg. Het is dus geen zilverroute, maar een geplaveide route.
  • Verderop gaat de route door de Extramadura, een heel eenvoudige omgeving, waar vroeger nauwelijks middelen van bestaan waren, dus emigreerden velen van hier naar het buitenland.  
  • De hoogste top waar je overheen gaat, is 1.170 meter hoog.
  • Een oude, vierzijdige Romeinse triomfboog is een belangrijk symbool geworden van de Via de Plata, waarin twee oude wegen kruisen. 
  • Daarna ga je door het Castiliaanse Scheidingsgebergte. 
  • Hubert leest voor uit zijn eigen boek over een bijzondere ontmoeting met een vrouw, die onderweg gezegend, ook andere mensen onderweg zegent.
  • Dan kom je in het prachtige Salamanca, dat Keltisch is, al van vóór de Romeinen. Salamanca heeft één van de oudste universiteiten van Europa. Het kan hier in de zomer ontzettend heet worden, dus dat is geen goede tijd om hier te pelgrimeren.
  • Dan komt je in Zamora, waar in twee eeuwen tijd 24 romaanse christelijke kerken zijn gebouwd, om ook aan de Moren te laten zien wie hier eigenlijk de baas is.  
  • Voorbij Zamora moeten je kiezen om verder te pelgrimeren via Astorga, of eerder naar het westen af te slaan naar Ourense (ook een Romeinse stad), op de Camino Sanabrés (die heeft Hubert gelopen).
  • Daar passeer je dan het oudste beeld van Sint Jacob, en ook allerlei iconen van Sint Jacob, als apostel of als pelgrim, of als Morendoder (Santiago Matamoros), die samen met de christenen in de tijd van de Reconquista vocht tegen en overwinnaar werd op de Moren. Die legende verplaatste zich ook na 1492 naar de overwinning op de Amerikaanse indianen. Sint Jacob werd vooral het symbool van de overwinning van Spanje op de Moren.
  • Vervolgens ga je als pelgrim door het bergachtige Galicië, waar je onder andere langs de horréos (voorraadschuurtjes op palen) loopt.
  • Tot slot kom je dan aan het eind van de Via de la Plata uiteindelijk in Santiago de Compostela aan, bij de kathedraal, waarin het graf van de heilige Jacobus.
Muzikale presentatie ‘Naar het Einde van de Aarde’
Na de lunchpauze woon ik de muzikale presentatie bij van pianist-componist-pelgrim David Hordijk. 
David liep 2.500 kilometer vanuit Nederland, via Santiago de Compostela naar het Spaanse Finisterre, naar het einde van de aarde. Via crowdfunding kwam zijn eigen piano ook daar, en gaf hij in Finisterre een concert op de kliffen aan de Atlantische Oceaan.
In zijn muzikale presentatie ‘Naar het Einde van de Aarde’ vertelt David het persoonlijke verhaal achter zijn tocht. Ondersteund door zijn eigen pianocomposities en prachtige beelden van onderweg neemt hij ons mee op zijn Camino.
David: “De intentie van mijn tocht is altijd geweest om vrijer te worden. Als je zo lang wandelt, heb je een grote afstand tot je normale leven, waardoor je veel gemakkelijker ziet wat nou echt belangrijk voor je is. Het hele avontuur heeft me veel meer vertrouwen gegeven in wat het leven ook maar brengt.”
Natuurlijk ervoer hij op zijn tocht genoeg tegenslag, met alle nodige vallen en opstaan. Nog veel meer was er echter magie en onverwacht klein en groot geluk. 
Eén ding is zeker, aldus David: van zo’n tocht kom je niet meer als dezelfde persoon terug.

Muziekvoorstelling van David Hordijk  
David haalde vóór zijn vertrek naar Santiago de Compostela bij zijn geboortehuis in Heerlen een steentje, die hij wilde meenemen naar Cap Finisterre, om daar (iets) achter te laten
Hij wilde onderweg en met dat steentje namelijk loskomen van dat je het in het leven beslist allemaal en altijd goed moet doen.
Zijn verhaal wisselt hij af met eigen piano-muziek, en tijdens zijn verhaal en tijdens het pianospel kijken we naar de foto’s en de filmpjes die David onderweg – ook van zichzelf als wandelend pelgrim – maakte.
  • Wildkamperend trok hij door België, en in Frankrijk liep hij urenlang door de regen. Maar dan je tent opzetten in regen en hagel, om te gaan slapen terwijl alles nat is, dat valt niet mee. Daar lag hij derhalve alleen maar in kou en zelfmedelijden.
  • De regen bleef maar doorgaan. Hij ontmoette Pieter Jan, herkenbaar aan een Sint-Jacobsschelp, een Vlaamse pelgrim, waarmee hij fantastische avonturen meemaakte. En het bleef wekenlang regenen.
  • Overnachtend bij een burgemeester gaf hij na de avondmaaltijd een pianoconcert in de salon van zijn gastheer. Op die dag ontdekte hij in gesprek met zijn medepelgrim dat de magie in ons leven eigenlijk altijd om ons heen is.
  • Maar de volgende dag toen hij al weer onderweg was, bleek dat hij in de abdij zijn steen was vergeten. Toen viel er al een last van zijn schouders, zich realiserend dat hij los mocht laten wat voorheen zo knellend was, bijvoorbeeld zoals een kantoorbaan (ik kan ook tuinman worden), en de moeizame relatie met zijn vader.
  • Vézelay was voor hem de eerste pelgrimsstad, en ook de plek waar hij afscheid nam van zijn Vlaamse medepelgrim, die een omweg via Le-Puy-en-Velay wilde lopen.
  • Na acht dagen geleden te hebben aan een ontsteking aan zijn been, kon en ging hij verder, zijn droom – die kennelijk nog wel een kans had – achterna te gaan.
  • Hij steekt de Pyreneeën over, en komt aan in Roncesvalles, aan de Spaanse kant van de Pyreneeën.
  • Tot nu was het nog een solitaire, meditatieve tocht, maar dat veranderde wel degelijk op de Spaanse Camino. Vanaf hier werd het pelgrimeren één groot feest, want vanaf Roncesvalles ontstonden er allerlei ‘kliekjes’ van medepelgrims die met elkaar optrokken. 
  • Dan komt de 17 kilometer lange meseta, waar wellicht helemaal niets zou zijn. De meseta bewandelde David samen met een Catelaanse vrouw. In drie uren snelden zij over deze Spaanse hoogvlakte. In het zwembad van de herberg volgde die eerste kus. Hij vraagt zich af hoe het kan dat juist op dat zo dorre, lange, saaie traject nu precies die Catelaanse vrouw verschijnt, als een welkome sprankeling tussen het dorre, droge en rode stof van die eentonige meseta.
  • Vanaf toen liepen ze samen, en tot op heden nog steeds samen. Dat gaf hem al een gevoel van gearriveerd zijn, en dat gevoel zouden ze samen (kunnen) vieren op het plein vóór de kathedraal van Santiago de Compostela.
  • Ze gingen door naar Finisterre, en wilden niet dat dat goede gevoel voorbij zou zijn. Op Finisterre zat de tocht erop, maar het avontuur nog niet. Er zou immers een piano vanuit Nederland worden gebracht door zijn vrienden. De thuis al gekozen plek van de piano leek niet mogelijk te zijn. Maar zijn vrienden vonden dat ze die plek wèl moesten regelen, dus de piano ging wel degelijk omhoog, de rotsen op, tot bovenop op de rots. 
  • Het concert ging dan ook wel door boven op de rotsen, en toevalligerwijs was ook de Vlaamse medepelgrim Pieter Jan daar.
  • Hordijk trok zijn pelgrimskleren uit, trok zijn muziekkleren aan, en verzorgde daar zijn pianoconcert, bovenop de rotsen, omgeven door al die andere mensen die hier arriveerden.  

  • We zien David nu spelen op het scherm, en horen hem hier in de Sint-Pieterskerk op de piano nagenoeg synchroon spelen.
  • David Hordijk vertelt na afloop van zijn muziekpresentatie dat hij zoveel heeft mogen ontvangen op deze tocht. David: "Alleen ga je snel, maar samen ga je verder".
Dan sluit hij af met nog eenmaal zijn pianomuziek, en krijgt hij tot slot eerst een stilteapplaus en daarna een welverdiend daverend applaus.

Presentatie ‘Het Jabikspaad, fan Sint Jabik nei Sint Jabik’
De laatste presentatie die Durkje en ik vanmiddag nog bijwonen, gaat over het Fries-Overijsselse Jabikspaad.
Het Jabikspaad is de Jacobus-pelgrimsroute door Fryslân en aansluitend door de Kop van Overijssel.
Geïnspireerd door hun eigen pelgrimservaringen hebben Friese Genootschapsleden eind jaren negentig van de vorige eeuw het Jabikspaad ontwikkeld.
Het Jabikspaad is voor (Friese, maar zeker ook veel andere) pelgrims een belangrijke aanlooproute richting Santiago de Compostela. Voor wandelaars en fietsers is het Jabikspaad een mooie gelegenheid om in eigen land kennis te maken met de tradities en achtergronden van de Jacobuspelgrimage.
Janneke Schievink & Gerlof Katuin van Stichting Jabikspaad Fryslân geven vanmiddag een presentatie over de ontstaansgeschiedenis en de achtergronden van het Jabikspaad. Ze nemen ons mee op weg vanaf het beginpunt, vanuit het Pelgrimsinformatiecentrum in de Groate Kerk van Sint-Jacobiparochie, tot het eindpunt van het Jabikspaad, het Hanzestadje Hasselt aan het Zwarte Water.

Jabikspaad Fryslân
Janneke & Gerlof hebben enkele highlights uit het Jabikspaad gehaald, waarvan ze ons allen iets willen laten zien.
  • Het begon allemaal met een inspiratie en een droom van Karel de Grote, die droomde van volkeren die van zee (Friese Waddenzee) naar zee (Atlantische Oceaan bij Cap Finisterre) een pelgrimstocht zouden maken.
  • De Friese pastoor Jan Romkes van der Wal ontwikkelde een Friese Jacobusroute, samen met een groep mensen, met wie hij aan de slag ging.
  • Jabik is de Friese naam voor Sint Jacob(us) ofwel Sant-iago. En paad is Fries voor pad.
  • In 1998 hebben de initiatiefnemers een Leader-subsidie voor dit Jabikspaad-project gekregen, en toen het eerste deel alvast geopend. In 2000 is de hele route geopend, tot aan Hasselt.
  • 2018 was Leeuwarden Culturele Hoofdstad, het jaar van de landelijke pelgrimsestafette vanuit zuid-Nederland naar Santiago aan het Wad (Sint-Jacobiparochie).
  • Pelgrims op weg helpen, kennismaken met pelgrimeren, rust en ontspanning, ontmoetingen en landschap & cultuur; dat zijn enkele doelen van de Stichting Jabikspaad Friesland.
  • Het Jabikspaad is van pelgrims, voor pelgrims en door pelgrims.
  • Symbool van het pad is de wulk, de zeeslak die je langs de Waddenzee / Noordzee vindt.
  • In Londen zien we oude standbeelden van Jacobus - niet met Jacobsschelpen, maar - met wulken, dus de wulk is al heel lang verbonden aan het (Friese) pelgrimspad.
  • Het Jabikspaad heeft naast de website ook een routegids met een oostelijke en een westelijke variant. Verder is er een fiets- en een wandelroute. De pelgrimsroute is ruim 150 kilometer lang, bewegwijzerd en beschreven van noord naar zuid, maar ook van zuid naar noord; en met de twee varianten kun je ook een meerdaagse ronde lopen.
  • De stempeladressen van en de overnachtingsadressen langs de route staan - geactualiseerd - separaat op de website.
Op (Jabiks)paad
  • Het begin van deze pelgrimsroute is bij de Groate Kerk van Sint-Jacobiparochie, waarin ook een Pelgrimsinformatiecentrum zit, en één van de Friese kerken is, die ook wordt gebruikt als kerkrefugio. Hier krijg je als pelgrim je eerste pelgrimsstempel op je stempelkaart.
  • De Friese heraldicus Jelle Terluin heeft tientallen pelgrimsstempels ontworpen voor het Jabikspaad, die bij particulieren, bij kerken, bedrijven of uit stempelkastjes kunnen worden verkregen. Het stempelen is ook verbonden aan ontmoeting, om onderlinge contacten te creëren tussen pelgrims en stempelaars.
  • De oostelijke route gaat noordelijk langs de Waddenzeedijk, ofwel Finisterre aan het Wad.
  • Je loopt dan door het zeekleigebied van noordwest-Fryslân, naar de ingemetselde stenen van het voormalige klooster Mariëngaarde.
  • Janneke Schievink noemt onze Refugio Ultreia Feinsum als geschikte overnachtingplek voor pelgrims op het Jabikspaad.  
  • Daarnaast kun je overnachten in oude Friese kerken, in de zogenoemde kerkrefugio's.
  • Via de refugio's van Feinsum en Britsum kom je bij de Grote of Jacobijnerkerk van Leeuwarden, waarna je over de putdeksels van het Sterrenveld Campus Stellae kunt gaan in de Sint-Jacobsstraat van Leeuwarden.
  • Op de westvariant komt je door Franeker. Eén van de heiligen die zijn afgebeeld in de Franeker Martinikerk is de heilige Jacobus.
  • Dan loop je door de Leonserpolder naar Jorwert, waar je kunt overnachten in de kerkrefugio, en ook in het Friese klooster van Nijkleaster-Westerhûs.
  • Onderweg loop je langs Sint-Jacobsappelbomen, die her en der langs de pelgrimsroute staan.
  • Het Jabikspaad is stevig verankerd in de Friese dorpen, waarmee de Stichting Jabikspaad Fryslân ook nauw samenwerkt.
  • Voorbij Heerenveen kom je door Oranjewoud, waar de Friese Nassau-familie vroeger woonde in haar buitenverblijven.
  • Op het Jabikspaad krijg je met verschillende taalgrenzen te maken, onder andere met de Bildts-Friese taalgrens en ook de Fries-Stellingwerver taalgrens.
  • Dan kom je bij het voetveer over de rivier de Linde, tevens taalgrens.
  • In Oldemarkt wandel je dan Overijssel binnen, waar een Jacobus staat afgebeeld op een altaar-luik in de rooms-katholieke kerk.
  • Na Kalenberg, kom je door Blokzijl en Genemuiden., en uiteindelijk kom je aan in de oude Hanzestad Hasselt, het eindpunt van het Jabikspaad. Hier krijg je het laatste stempel van het Jabikspaad, en dan kun je door over alle pelgrimspaden door Nederland, België, Frankrijk en Spanje naar Santiago de Compostela.
Plenaire afsluiting van de Voorjaarsbijeenkomst
Deze voorjaarsbijeenkomst wordt bijgewoond door ruim 500 genootschapsleden.
Als alle deelsessies zijn afgelopen, komen we als pelgrims weer bijeen in de grote kerkzaal van de Sint-Janskerk, waar deze dag wordt afgesloten met een kort concert van het pelgrimskoor El Orfeón. Ondertussen ontvangen de binnenkort vertrekkende pelgrims hun eerst pelgrimsstempel van ons Nederlands Genootschap van Sint Jacob in hun pelgrimspaspoort, en wordt deze dag gezellig afgesloten met het welbekende Café Saint Jacques.


vrijdag 15 maart 2024

Gerrit Eijzenga exposeert in De Hege Stins van Stiens

Vrijdag 15 maart 2024
 
Schilderij van Gerrit Eijzenga in de De Hege Stins te Stiens

















Muzikale noten op doek gezet
Gerrit Eijzenga uit het Friese Ingelum exposeert sinds vorige week in De Hege Stins te Stiens
Schilderen is één van zijn hobby’s. 
Daarnaast doet hij ook aan glasgraveren, kalligraferen, houtsnijden, botbewerken, struisvogeleieren bewerken en koperen windlichten maken. 
Via een familielid is Eijzenga gaan schilderen, hetgeen hij een mooie bezigheid vindt.
Gerrit: "Je kunt er je fantasie op loslaten, en je zit nooit vast aan één onderwerp. Soms begin ik ergens aan en dan kan ik toch nog van gedachten veranderen of iets toevoegen, zolang de verf het 
maar toelaat. Dat is heel anders dan bijvoorbeeld met kalligraferen. Als er een lijn op papier staat, kun je deze niet meer verwijderen. Ook met houtsnijwerk geldt hetzelfde. Als er eenmaal een snee in het hout is gemaakt, kun je die niet meer ongedaan maken. Maar dat is ook wel weer het spannende van waar je mee bezig bent."
In de twee hier afgebeelde schilderijen die momenteel door Gerrit in de ontvangsthal van De Hege Stins worden geëxposeerd, zit letterlijk en figuurlijk muziek.

Ester in de Bijbel

Donderdagavond 14 maart 2024
 
Koningin Ester
Goede boodschap niet altijd goed ontvangen
De Commissie Vorming & Toerusting van de Protestantse Gemeente te Stiens organiseert vanavond een lezing over het bijbelboek Ester.
Deze lezingavond vindt plaats in De Hege Stins te Stiens, waar dominee Jak Verwaal de aanwezigen eerst kennis laat maken met het bijbelverhaal van Ester en het Joodse volk.
Hoewel de Bijbel een goede boodschap brengt over de liefde van God, roept die boodschap bij tijd en wijle ook wel eens vijandschap op, die soms zelfs tot vervolging leidt. 
We vragen ons met elkaar vanavond af hoe dat dan zover kon komen.

Esther, en wat daarop volgde
De aanleiding voor deze avond was de vraag hoe het toch eigenlijk zover is gekomen dat er al zo lang en zo heftig Jodenvervolging bestaat.
  • In Esther 3:8 wordt direct al een reden genoemd van Jodenvervolging. Ahasveros werd over 128 landen/volken binnen heel korte termijn koning, maar dat leidde per definitie niet direct tot het daarbij benodigde gezag. Kroonprinses Vasthi had al koninklijke waardigheid, waaraan Ahasveros graag zijn gezag wilde ontlenen door met haar te trouwen. Maar dat ging niet zoals Ahasveros dat wenste.
  • De Jood Mordechai deed alles net even anders dan de andere onderdanen. Hij ‘boog’ bijvoorbeeld niet voor Haman, zoals anderen dat wel deden. 
  • Haman kreeg daardoor een hekel aan die weigerachtige Mordechai. Haman zijn vrouw adviseerde Haman om die lastige Mordechai dan maar om het leven te brengen. Maar ja, het verhaal liep anders, want Ahasveros wilde Mordechai juist eren vanwege een eerdere verdienste.
  • De wetten en de religie van het Joodse volk waren anders dan te doen gebruikelijk in die tijd. Juist dat anders zijn, en dan ook nog dat opvallend anders zijn dan de rest van het publiek, is wat kwaad bloed zette bij Haman. Hier - en vaak ook elders- ligt de irritatie jegens het Joodse volk. 
  • Maar daarbij kun je je de vraag stellen of het wel klopt. Is het zo dat de religie van de Joden inderdaad (zo) anders is dan de andere godsdiensten ter wereld?
  • Wat in elk geval klip en klaar is, is de opdracht van de Bijbel, die stelt dat je dient te kiezen voor het leven. Dat is de hoogste waarde, zo leren we in de Bijbel. 
  • Daar zie je dan met andere religies en met anderen het verschil. Vaak wordt door mensen gedacht dat als die ander er niet meer is, ik het beter zal hebben. Je ziet de ander dan als belemmering voor je eigen succes. Bijvoorbeeld: ik heb te weinig geld omdat de ander teveel heeft, of ik heb te weinig ruimte omdat de ander teveel ruimte heeft. 
  • Aanvang vorige eeuw werden de Joden gezien als de bron van het ongeluk voor de Duitsers, wijzend op de ervaring van de Eerste Wereldoorlog. Dat vijanddenken bood in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog een goede voedingsbodem om de Joden te gaan vervolgen. Daar vond men derhalve een dekmantel om te legitimeren dat de Joden vervolgd en uitgeroeid moesten worden.
  • Een andere reden tot Jodenvervolging zou kunnen liggen in de stelling dat Christus liefde is. Maar, zo werd gesteld, de Joden erkennen Jezus niet. Ook die combinatie werd als grond gezien om de Joden te vervolgen.
  • Waar ook wel op werd gewezen, is de zinsnede in de Bijbel dat Zijn (Jezus’) bloed over ons kome. Ook hier is als verantwoording van Jodenvervolging dan sprake van een verkeerde uitleg. Die zinsnede in het bijbelverhaal verwijst namelijk naar een klein groepje van slechts enkele Joden, die bij de veroordeling van Jezus verklaarde de schuld voor de veroordeling en voor de kruisiging op zich te nemen. Dat is heel wat anders dan dat later werd beweerd dat door het veroordelen en kruisigen van Jezus het héle Joodse volk schuldig zou zijn en is.
  • Bijzonder van dit kleine bijbelboek Ester is dat de naam van God in dit bijbelboek niet wordt genoemd. Je kunt je daarbij afvragen waarom dat zo is. Of zou je ook anders tegen dat vraagstuk aan kunnen kijken? Wellicht zou je lezend in dit bijbelboek jezelf de leesopdracht kunnen geven om tussen de regels door antwoord te zoeken (en te vinden) op de vraag waar je wellicht God (zonder dat hij wordt genoemd) wel tegenkomt in het verhaal. Zo beschouwd, kun je al lezend wel stellen dat God weliswaar niet wordt genoemd in dit bijbelboek, maar dat God wel degelijk aanwezig is en Zijn werk doet.
  • Soms zie je het niet, maar God werkt wel (door). Dat zie je vaak pas achteraf. Een geruststellende gedachte.

Stellingenpad van Prikkedam naar Haulerwijk

Donderdag 14 maart 2024
 
Door de Blauwe Steentjes naar het Blauwe Bos

















Stellingenpad
In het jaar 2022 gaf de uitgever Nivon Natuurvrienden een nieuwe wandelroutegids uit, met als titel 'Stellingenpad'. De subtitel van de wandelgids is: 'In de voetsporen van de Griffioen'. Dit pad wordt in het Engels ook wel de 'Griffin Fairy Trail' genoemd. 
De streekverhalen in deze wandelgids worden ingeleid door etappe-elfen en door de Griffioen, het fabeldier dat in het wapen van de Stellingwerven staat.
Inclusief een zuidlus en een doorsteek heeft dit wandelpad een totale lengte van 263,4 kilometer. De route loopt door de provincies Fryslân, Drenthe, Overijssel en Flevoland; in grote lijnen vanuit Appelscha door het Drents-Friese Wold, via Vledder, Steenwijk en Giethoorn langs de Weerribben, via Vollenhove door vestingstadjes aan de voormalige Zuiderzee, door Wolvega, Noordwolde, Oosterwolde, Haulerwijk, en dan weer terug naar Appelscha. En onderweg kruis je enkele slingerende riviertjes en beekjes, zoals bijvoorbeeld De Lende, de Kuunder/Tsjonger en de Slokkert.

Wandelgids
Deze wandelgids verdeelt de route over 15 etappes door de Stellingwerven, waarvan er zeven zijn onderverdeeld in elk twee deeletappes. De kortste etappe is 10,4 kilometer, en de langste heeft een lengte van 28,1 kilometer. Elke etappe heeft haar eigen thema. 
Omdat Durkje en ik proberen om de etappe-lengtes dicht rond het gemiddelde van zo'n 20 kilometer per wandeldag te houden, hebben wij een eigen etappe-verdeling gemaakt, uitgaande van zo'n 13 wandeldagen op het Stellingenpad.
De wandelgids bevat naast de routebeschrijving (in beide richtingen) en 42 topografische kaarten ook voorlichtende teksten over het landschap van de Stelllingwerven, en over de natuur, markante plaatsen, over bijzondere gebeurtenissen, en over het ontstaan, de geschiedenis en de taal van de Stellingwerven (vroeger ooit een autonome boerenrepubliek), want ook deze regio heeft een heel eigen karakter. Daarnaast kun je in deze wandelgids ook elfen-belevingsverhalen en cultuurhistorische verhalen lezen.
Deze route kent overigens geen eigen route-markering, maar maakt gebruik van het landelijke wandelknooppunten-netwerk.

Essenlandschappen, houtwallen en klokkenstoelen & Over het liefdesbruggetje van het Grootdiep
Vandaag lopen we onze achtste dagwandeling op het Stellingenpad, namelijk van Prikkedam naar Haulerwijk, over een afstand van 26,2 kilometer. Dit zijn de etappes 13 en 14 van onze wandelgids. 
Het thema van Etappe 13 is: 'Essenlandschappen, houtwallen en klokkenstoelen'.
Het thema van Etappe 14 is: 'Over het liefdesbruggetje van het Grootdiep'. 
In onze wandelgids worden deze twee opeenvolgende etappes de 'zuidlus' genoemd. De doorgaande hoofdroute loopt namelijk (westelijker en) noordelijker.
Om 7:45 uur vertrekken we vanuit Feinsum, om dan eerst naar de Tonckensweg ten zuiden van Haulerwijk te rijden, waar we de auto parkeren. Daarna rijden we met de andere auto terug en door naar de Prikkedaem-brug over de Tjonger, want daar begint onze achtste dagtocht van het Stellingenpad.
Het is 8 graden Celsius als we vertrekken, en de temperatuur stijgt vandaag nota bene tot 17 graden Celsius, wat voor deze voorjaarsdag in maart uitzonderlijk warm is. De jas kan al uit, dus het is genieten van aangenaam zonnig wandelweer vandaag tijdens onze etappe door de Stellingwerven.

Van Prikkedam naar het Makkingasterbos
Om te beginnen, steken we om 9:10 uur via de Prikkedaem-brug de rivier de Tjonger (Tsjonger) over, die ook wel de Kuinder (Kuunder) wordt genoemd. Die oversteek vindt plaats bij het kunstwerk van de rechtopstaande kano, die hier symbool staat voor de vroege bewoners uit de nieuwe steentijd.
Op de Kuinderweg passeren we het Kuinerbosje, en als we op de Meulenbosweg lopen, zien we linksvóór ons Makkinga al liggen, met onder andere de korenmolen De Weyert en de dorpskerk.
Bij de Bercoperweg aangekomen, staan we aan het begint van de bebouwde kom van Makkinga. 
Toch gaan we Makkinga niet in, want de routegids voert ons aan de andere zijde van de Bercoperweg naar een mooie singel, die we bewandelen naar het Makkingasterbos.

Laagduurswoude en Hoogeduurswoude
Na een mooi bospad door dat bosperceel steken we de N351 over, en iets oostelijker nog een keer, om dan over De Harken (eerst nog onverhard) naar het buurtschap Laagduurswoude te lopen.
Waar Laagduurswoude begint, gaan we direct een bosperceel in, met hier en daar open velden in het bos. 
Als we om het Meertje van Laag Duurswoude heen lopen - een voormalig zandwinput (1971-1972) - ontmoeten we in het bos een 73-jarige man, die bij zijn tractor met aanhanger geniet van zijn koffiepauze. Hij vertelt dat hij van de particuliere boseigenaar toestemming heeft om tegen betaling de omgevallen bomen te rooien, om het hout te gebruiken als haardhout. Maar het is dit jaar voor hem wel de laatste keer dat hij dit doet, vertelt hij, want gezien zijn leeftijd wordt het voor hem te zwaar om alles te zagen en af te voeren. Hij is van plan voor de komende drie jaar nu hout te kappen, en dan is het voortaan afgelopen met zijn jaarlijkse bezigheid hier in dit bosperceel.
Even later verlaten we het bosperceel van Laagduurswoude, en gaan we naar het volgende buurtschap, namelijk Hoogeduurswoude.

Via Buttinga naar Oosterwolde 
Dat gaat over in het buurtschap Buttinga, waar we een oude pingo-ruïne passeren.
Via het tunneltje van de Duistereweg gaan we onder de N381 door, om dan door het bos langs de rioolwaterzuiveringsinstallatie over de Duistereweg de bebouwde kom van Oosterwolde binnen te lopen.
Aan de overzijde van de Opsterlandse Compagnonsvaart vervolgen we onze route langs de vaart in de richting van het dorpscentrum van Oosterwolde.
Aangekomen bij de openbare bibliotheek gaan we daar naar binnen voor onze koffiepauze van vandaag. 
Na deze pauze gaat het verder over het Domineespad en de Wemeweg naar de dorpskerk van Oosterwolde, met naast de kerk op het kerkhof de grote klokkenstoel.
Over de Ter Borghlaan lopen we langs een lang en smal bosperceel het dorp uit, om dan via het Jardingapad via de Jardinger Tille het Grootdiep over te steken. 
Dit bruggetje wordt ook wel het liefdesbruggetje genoemd, omdat verliefde stellen hier door het aan deze brug hangen van een slot hun liefde bezegelen.
Ten westen van deze brug ligt een vispassage in het Grootdiep, in de vorm van een V, waardoor de trekkende vissen door het diepste punt van die V-stuwen tegen de stroom in stroomopwaarts kunnen zwemmen.

Door de Tjongervallei naar Haule
Aan de overzijde van het Grootdiep vervolgen we onze route over het Jardingapad naar het buurtschap Jardinga.
Van Jardinga lopen we door een oud essenlandschap naar en door het buurtschap Schrappinga, waarna we over de Weper naar de brug over de rivier de Tjonger wandelen. Bij deze brug staat een kunstwerk van Hein Mader
Als we daarna over de Veenpettenweg richting Haule lopen, kun je heel goed zien hoe laaggelegen en nat de graslanden van de Haulepolder zijn. De zwanen zwemmen in het ondergelopen grasland in deze polder. Verderop zien we Haule al liggen, met haar dorpskerk.
Aan het eind van de Veenpettenweg - waar we de Dorpsstraat op gaan - wandelen we aan de oostrand van de bebouwde kom het dorp Haule binnen.
Aan de Dorpsstraat staat een houten bank, waarop we onze lunchpauze hebben.

Door Haulerveld en Blauwe Bos naar Haulerwijk
Na deze korte pauze gaat de route verder over een fiets- en wandelpad naar het heide- en bosgebied van het Haulerveld. Over een brede boslaan lopen we door het Haulerveld in noordelijke richting.
Het bospad voert ons naar het heideveld Blauwe Steentjes.
Daar zien we voor het eerst een plaquette van het Stellingenpad, op een houten paal geschroefd langs de route. 
Naar het oosten lopend, komen we terecht in het Blauwe Bos. 
In dit bosperceel ontmoeten we twee dames, die een meegenomen gerbera over een donkere tak hebben gelegd, om vervolgens met een camera op een laaggeplaatste statief mooie foto's te maken van deze bloem op dood hout, met als achtergrond de schittering van het donkere water waar die dode tak in ligt.
Voorbij de parkeerplaats van het Blauwe Bos komen we aan op de Tonckensweg, waar onze auto staat.
Met deze auto halen we om 14:35 uur de andere auto op uit Prikkedam, waarna we naar huis terug rijden.

woensdag 13 maart 2024

Loslaten voor beginners en gevorderden

Woensdag 13 maart 2024
 
Ergens een punt achter zetten, biedt nieuwe kansen



















Wie los laat, verliest
Zomaar een tafereel in de woonkamer: een dreumes en een peuter tegenover elkaar, trekkend aan een stuk speelgoed. Beiden laten ze niet los. Geschreeuw: “Mijn!”“Nee!, van mij!”
De sterkste wint de tweestrijd, en de zwakste leert dat loslaten verlies betekent.

Wie los laat, wint
Twee vrouwen verschijnen voor koning Salomo (I Koningen 3), die recht spreekt. Beiden beweren ze de moeder te zijn van die ene baby die nog leeft. Beiden willen niet loslaten. Rivaliteit: “Mijn!” – “Nee!, van mij!”
De ware moeder realiseert zich dat loslaten haar verlies betekent, maar de baby zal leven, en dat is winst. Toch wint hier de vrouw die de moed had om los te laten; heel bijbels.

Vasten is loslaten
De Veertigdagentijd - in de aanloop naar het Paasfeest – wordt ook wel de Vastentijd genoemd. Vasten is ook loslaten. Voor onze rooms-katholieke medebroeders en -zusters betekende of betekent dit een periode van geen vlees, geen drank, geen seks. Kortom, tijdelijk loslaten van de geneugten van het leven, ofwel tijdelijk mede-lijden in de Lijdenstijd. 
In de tijd waarin wij nu leven, groeit ook het aandeel protestanten dat op een of andere manier iets van de huidige manier van leven loslaat. Mensen kiezen voor die 40 dagen zo hun eigen manier van wat ze tijdelijk los willen laten, bijvoorbeeld: tijdelijk niet snoepen of niet roken, enkele weken geen Facebook, boodschappen op de fiets halen in plaats van met de auto, na het Acht uur-Journaal gaat de televisie uit, de kamertemperatuur enkele graden lager zetten, en zo kun je natuurlijk in deze vastenweken je levenspatroon aanmerkelijk versoberen, door tijdelijk iets van je luxe los te laten. 

Bevrijden en lijden
Loslaten kan op die manier een positieve bijdrage leveren aan je geestelijke en/of je lichamelijke gezondheid. Maar er zijn natuurlijk ook voorbeelden te bedenken van vormen van loslaten die een negatieve uitwerking op je welzijn hebben.
Eén van de zekerheden die wij in het leven hebben, is dat wij ooit eens het leven los moeten laten. Bij uitzichtloos & ondraaglijk lijden kan het loslaten van je leven voor jou als patiënt en/of voor jou als familielid (van wie lijdt) bevrijdend werken. Maar wij weten allemaal dat het loslaten van het leven ook lijden met zich mee brengt. Loslaten heeft dus twee kanten. 

Zo geheel anders
In ons netwerk van gepassioneerde wandelaars ontmoeten wij vaak mensen die ooit nog eens de lange pelgrimstocht naar het Spaanse Santiago de Compostela willen maken. Toch komt het er vaak maar niet van, want er is altijd wel een excuus te bedenken om het (nog) niet te gaan doen, totdat het voor velen te laat is. Kennelijk is het voor mensen lastig, en/of vinden mensen het moeilijk om hun oude levenspatroon los te laten, om het eens even helemaal anders te gaan doen. Pelgrimeren betekent namelijk ook loslaten, namelijk het tijdelijk loslaten van bijvoorbeeld je werk, van je zekerheden, van je vertrouwde leefomgeving, je voor enige tijd losmaken van je familie, vrienden en kennissen. Je leven zal tijdens je pelgrimage zo geheel anders zijn. Die onzekerheid en/of die angst voor het onbekende zorgt voor weerstand in je om je leven anders te leven. Dat is heel begrijpelijk, maar je zult daardoor nooit ontdekken hoe verfrissend en verrijkend het toch ook kan zijn om het eens even heel anders te gaan doen.

Verandering en weerstand
Wat we met loslaten verliezen en winnen, kunnen we nu ook wel eens doortrekken naar u/jou als gemeentelid, en naar ons samen als Protestantse Gemeente te Stiens. Een enthousiaste groep betrokken gemeenteleden heeft in de afgelopen maanden met ons en voor ons een onderzoek verricht naar hoe wij als kerkelijke gemeente in en rond Stiens een plek kunnen zijn voor alle generaties, aansluitend bij de behoeften en vragen van jong en oud. En dan komt er natuurlijk een onderzoeksrapport, waarin staat wat die vragen en wat die behoeften zijn. Dan blijkt dat onze wensen voor een deel anders zijn dan - zeg maar - tien, dertig, vijftig jaar geleden. Als we als kerkelijke gemeente willen aansluiten bij die veranderde behoeften en vragen, betekent het zondermeer dat we ook iets anders moeten gaan doen, èn dat we dat ook anders moeten gaan doen. 
Het is een algemeen bekend verschijnsel dat je bij veranderingen ook op weerstand gaat stuiten, dus als je er niet gelukkig mee bent dat we het in de komende jaren anders gaan doen in de kerk, dan is het heel logisch dat je daar enigszins of misschien wel behoorlijk aan moet wennen. Maar dat hoeft niet te betekenen dat we altijd alles maar gelijk moeten houden in de kerk, want we hebben terdege rekening te houden met die andere gemeenteleden, die desalniettemin vragen om veranderingen. Zij horen immers ook bij onze kerkelijke gemeente. Oók voor èn met hen willen we een hechte geloofsgemeenschap zijn en blijven, toch?

Punt uit, ruimte voor iets nieuws
Twee zaken die er voor de komende jaren uit zullen springen, zijn ten eerste dat we ‘Beste Buren’ willen zijn voor anderen in ons dorp, en deels ook voor mensen van buiten Stiens. Onze kerk staat immers niet alleen in het dorp, maar is er ook vóór ons dorp. 
En ten tweede hebben we ons voorgenomen om ook een ‘Gastvrije Gemeente’ te zijn. Dan kunnen ook mensen die (nog) niet lid van onze kerkelijke gemeente zijn, zich welkom voelen, bij ons zijn, en met ons meedoen.
Zo zullen er in de komende jaren vast en zeker nog meer nieuwe aandachtspunten en prioriteiten komen in onze kerkelijke gemeente. Om daar ruimte voor vrij te maken, doen we er goed aan om met elkaar af te spreken wat we voortaan niet meer of niet meer in die sterke mate zullen doen. Kortom, we moeten op termijn ook zaken loslaten, ofwel ergens een punt achter zetten, teneinde kansen te creëren om ook weer eens aan iets nieuws te (kunnen) beginnen. 

Column
Deze (mijn) column werd gepubliceerd in de Twaklank van maart 2024.
Twaklank is het informatie- en opinieblad van de Protestantse Gemeente te Stiens.





Drinkwaterinspectierobots: drink met zekerheid

Dinsdag 12 maart 2024
 

















Inspectiemethoden en slimme data
Wetsus in Leeuwarden en de Leeuwarder Courant organiseren publiekslezingen, die de grenzen van nieuwsgierigheid verleggen. Deze lezingen over watertechnologie zijn bedoeld om de fascinerende wereld van kennis en innovatie te ontdekken. 
Vanavond vindt één van die lezingen plaats in Wetsus te Leeuwarden.
Het thema van deze avondlezing is: ‘Drinkwaterinspectierobots: drink met zekerheid’.
De sprekers vanavond zijn Doekle Yntema van Wetsus en Robbert Lodewijks van de start-up HULO.  
Maarten Pennewaard, hoofdredacteur van de Leeuwarder Courant, heet de grote groep aanwezigen hartelijk welkom, en introduceert Doekle Yntema als spreker van vanavond.

Drinkwater in Nederland 
Doekle Yntema houdt zich bezig met baanbrekende inspectiemethoden en slimme data voor puur en veilig water. 
Met zijn lezing beoogt hij de aanwezigen bewust te maken van de innovaties in de wereld van drinkwater.
  • In Nederland beschouwen en ervaren we goed drinkwater als een 'vanzelfsprekend wonder'.
  • Complexe zandfilters met bacteriën erin filteren ons drinkwater, waarna bijvoorbeeld nog medicijnresten, kalk en andere stoffen uit het water worden gehaald, om te komen tot schoon drinkwater. 
  • De kwaliteit van het drinkwater in Nederland en in Europa is uitermate goed. We hebben in Nederland overigens ook vrij zacht water. Extra zuiveren zou nog wel kunnen, maar dan moet je thuis je filters wel heel erg goed in de gaten houden, vanwege de bacterievorming die daarin groeit.
  • We kijken naar de waterdistributiebedrijven, met name Vitens, die in Noord-Nederland actief is.
  • Je kunt het water putten uit het oppervlaktewater, in plaats van diep uit de grond of uit de duinen. 
  • In ons oppervlaktewater zitten heel veel pesticiden, en daardoor is het moeilijk te zuiveren. Grondwater is veel zuiverder, maar als je dat oppompt, dan onttrek je wel water aan de bodem.
  • Het waterdistributienetwerk in Nederland is 120.000 kilometer lang, waar infrastructueel heel veel geld in om gaat. 
  • Ons netwerk verliest onderweg slechts zo’n 6% van het getransporteerde water; we noemen dat 'verlieswater'. Van 100 miljoen kuub water is dat natuurlijk nog wel heel veel liters schoon drinkwater.
  • Cement en gietijzer werd vroeger gebruikt voor de waterdistributie, en later werd dat PVC.
  • Vooral ons douchen en toilet doorpoelen zijn de grootverbruikers in onze Nederlandse huishoudingen. Voor die twee doeleinden alleen al verbruiken we zo’n 120 liter per persoon per dag.
Drinkwaterinspectie van leiding & water
Wetsus heeft zo’n 110 kennispartners, waarmee onderzoek wordt verricht in uiteenlopende onderzoeksgroepen.
  • Hoe kunnen we inzicht krijgen in de staat van ons distributienetwerk?
  • Hoe kunnen we dat distributienetwerk vervangen?
  • Hoe kunnen we dat allemaal zo goedkoop mogelijk doen?
  • Hoe kunnen we lekkages van waterleidingen voorkomen, opsporen en oplossen?
Allemaal vragen die vanavond worden opgeroepen, om er nader op in te gaan.
  • Eerst werd een robot gemaakt om waterleidingen te laten inspecteren. De volgende generatie meetrobots zou als het ware permanent gaan ‘leven’ in het distributienetwerk. Maar je kunt dat tegenwoordig ook doen met apparatuur, die met sensoren van binnenuit de leidingwanden inspecteert.
  • De degradatie van betonleidingen is heel moeilijk te zien. Wetsus heeft echter met Aquaint wel een methode ontwikkeld om de kwaliteit van betonnen waterleidingen met ultrasoon geluid te inspecteren, om zo betonleidingen te classificeren.
  • Datzelfde kun je niet zomaar doen bij PVC-waterleidingen. Maar met twee geluidsgolven kun je wel een derde geluidsgolf creëren, en daarmee kun je de PVC-leiding dan checken met meerdere sensoren, waarmee je kunt gaan luisteren naar bepaalde plekken. Deze methode bleek te werken, waarbij je dan ook nog eens precies aan kunt wijzen waar de PVC-leiding al dan niet goed is.
  • Lekkages proberen we in Nederland in ons waterdistributienetwerk zoveel te voorkomen. Je kunt bijvoorbeeld met elektriciteit waterlekkage opsporen, door een stroompje door het water te sturen. 'Vies' water (als er bijvoorbeeld een beetje zout in zit, zoals dat bij drinkwater het geval is) geleidt wel goed. Van die techniek kun je dan dus gebruik maken bij het opsporen van lekkage en verlieswater.
  • Hoe kunnen we zorgen voor minder energieverbruik bij waterdistributie?
  • Toen de waterdruk bij wijze van proef eens met 10% werd verlaagd, bleek dat daardoor behoorlijk veel energie werd bespaard, en niemand had last van die iets lagere waterdruk.
  • Gebruik van dikke waterleidingen betekent dat er meer water stil gaat staan in de leiding, wat nadelig is voor de kwaliteit van drinkwater. Dus, je wilt liever dunne leidingen, waar minder water in blijft staan. 
  • Met allerlei methoden en technieken kun je het ongewenste waterverlies onderweg verminderen, onder andere door te leren hoe je problemen in de nabije toekomst kunt gaan voorspellen.
  • De kunst is om uit te zoeken waar je die dure sensoren daartoe neer moet leggen.
  • We hebben al een slimme meter in huis voor bijvoorbeeld elektriciteit, maar voor water wordt dat nog niet toegepast. Het zou wel mooi zijn als dat te zijner tijd wel gaat lukken, want daarmee zou je bijvoorbeeld snel een waterlek kunnen vinden, door bijvoorbeeld twee sensoren op een optimale afstand van elkaar te plaatsen in de waterleiding.
Robbert Lodewijks van HULO 
Tweede spreker vanavond is Robbert Lodewijks van de startup HULO, die nu al weer twee jaar bestaat. Deze nieuwe organisatie werkt nauw samen met Wetsus.
  • Lodewijks laat ons eerst met een kleine test zien wat je met Artifical Intelligence (AI) zoal kunt doen. Daarmee zien we dat de computer eigenlijk wel heel bijzondere dingen kan doen, die wij niet zo goed en niet zo snel kunnen doen. Op veel plaatsen om ons heen wordt mede daarom AI al toegepast.
  • De vraag is of we AI ook kunnen toepassen in watertechnologie. HULO wil het leven van waterbedrijven gemakkelijker maken, en wellicht kunnen AI-technieken daarbij behulpzaam zijn.
  • Robbert laat een plaatje zien waar we met 'waterstress' te maken krijgen. Denk daarbij onder andere aan watertekort, op die plekken waar bijvoorbeeld zo'n 10-50% van het water uit de waterdistributienetwerken weglekt.
  • Eén van de doelen van HULO is om de kwaliteit van waternetwerken te (kunnen) controleren en te verbeteren.
  • Er komt steeds meer wetgeving om inzicht te krijgen in de kwaliteit van waterdistributienetwerken. We hebben veel kennis nodig om optimaal te kunnen werken in onze waterdistributie.
  • De kunst is natuurlijk om de waterlekkage ondergronds of bovengronds op te sporen. Als het bijvoorbeeld weglekt in een sloot, zie je dat niet of nauwelijks. Het is dus een uitdaging om dat toch zichtbaar te (kunnen) maken, want dan kun je er direct iets aan doen.
  • Er zijn momenteel proeven gaande om met algoritmen waterlekkage te detecteren èn te localiseren, wat wordt gedaan met verschillende sensoren achter elkaar. Die sensoren worden geplaatst in dichte waterleidingen (dan wordt een buisdeel tussengeplaatst), òf er worden ook druksensoren in de leiding gehangen.
  • HULO geeft waterbedrijven tools om lekkages onderweg in het netwerk te monitoren, om het te detecteren en waterlekkage bovendien ook (direct) te localiseren. 
  • Alle real time datastromen daartoe probeert men te volgen bij HULO, om daarmee de kwaliteit van waternetwerken te monitoren.
  • Het was al een hele klus om een robot in de waterleiding te krijgen. Een accu bijvoorbeeld mag sowieso al niet in het drinkwaterkanaal. Zomaar een tracker plaatsen, gaat waarschijnlijk ook (nog) niet lukken, vanwege geldende wettelijke beperkingen.
  • Terzijde: omdat je tegenwoordig waterpompen hebt die goed kunnen moduleren/reguleren, heb je geen watertorens meer nodig. 

maandag 11 maart 2024

Duurzaam doen!

Maandagavond 11 maart 2024
 
Oproep aan het publiek in De Harmonie

Gerrit Hiemstra
Gerrit Hiemstra is één van Nederlands bekendste meteorologen. Hij werkte van 1998 tot 2023 als weerpresentator bij het NOS Journaal. 
Hij richtte na zijn vertrek bij de NOS in 2023 het bedrijf Oarshûs op, samen met architect Doeke van Wieren en energie-adviseur Nicolaas van Everdingen. Zij vonden elkaar bij het ontwerpen van het woonhuis van Gerrit Hiemstra in het Friese Balk. Dit huis werd gemaakt met kalk en hennep, is energieleverend en optimaal bio-based. 
Na dit succesvolle ontwerp- en bouwproces besloten ze hun krachten te bundelen in Oarshûs. De missie van Oarshûs is om anderen te helpen met het bouwen van klimaatneutrale bio-based woningen.

Presentatie over duurzaam doen
  • Wat houdt klimaatverandering eigenlijk in?
  • En wat is de impact daarvan op de natuur en op de mens? 
Hiemstra neemt ons met zijn jarenlange ervaring in de meteorologie mee op een reis door het verleden en het heden, en werpt een blik op de toekomst. 
Klimaatverandering dwingt ons tot aanpassingen, zoals bijvoorbeeld wat er moet gebeuren, en wat dat concreet voor ons betekent. 
Vanavond is Gerrit Hiemstra gastspreker tijdens de ledenvergadering van de coöperatieve Rabobank. Deze lezing vindt plaats in Stadsschouwburg De Harmonie te Leeuwarden.
Gerrit Hiemstra deelt vanavond met ons zijn tips en adviezen voor duurzaam denken & doen.

Van NOS-weer naar Oarshûs met Weather Impact
Het welkom wordt verzorgd door Rob Lijzenga, directeur van de coöperatieve Rabobank Noordwest-Friesland. Hij memoreert dat de Rabobank nu 125 jaar bestaat.
Daarna introduceert hij in de volle grote zaal van De Harmonie de gastspreker Gerrit Hiemstra, die vanavond zal ingaan op zowel de klimaat- als de energietransitie.
Gerrit Hiemstra begint te wijzen op het IPCC-rapport van 2022, waarin alle verkregen kennis is opgenomen over de klimaatverandering op aarde.
Na bijna 25 jaar voor de NOS het weer te hebben gepresenteerd, is hij gestopt met het alleen maar praten over weer en klimaat, om over te stappen naar zijn nieuwe bedrijf Oarshûs, en ondertussen wel door te gaan met zijn andere bedrijf Weather Impact.
  • Het is van Hiemstra zijn persoonlijke keuze om met Oarshûs een bijdrage  te gaan leveren aan biobased bouwen, samen met een architect en een energieadviseur. Voor de productie van onze huidige bouwmaterialen zijn we voor een groot deel nog afhankelijk van fossiele brandstoffen, terwijl we nu al kunnen bouwen met natuurlijke grondstoffen, zoals vlas, stro, hout en hennep. In het begin zijn veel mensen nog afhoudend inzake deze nieuwe bouwmaterialen, maar hopelijk gaat dat op termijn veranderen.
  • Met Weather Impact draait Hiemstra momenteel een mooi project in het Afrikaanse Burundi, waar ze een app hebben ontwikkeld met een financiële component, een voedingscomponent (over hoe je een gezin goed kunt voeden), met agrarische adviezen (over bijvoorbeeld bemesting), en daar zit ook een weerbericht in. Inmiddels hebben ze 850 landbouwvoorlichters getraind om de resultaten van die app middels advisering van die voorlichters breed te laten toepassen in de landbouw. 
Wat moeten we met klimaatverandering?
Vanavond kijken we naar wat klimaatverandering betekent voor onszelf. We weten al dat het klimaat tegenwoordig sterk verandert, dat dat snel gaat, en dat die verandering ook doorgaat. 
  • Gerrit Hiemstra laat zien dat er vanaf de 60er jaren van de vorige eeuw een sterke temperatuurstijging op aarde is te zien. In 2032-2035 zouden we - als we zo doorgaan - op een stijging van 1,5 graad uit komen, en dat zal al oplopen naar 2 graden temperatuurstijging rond 2057, hetgeen historisch gezien een hele sterke stijging is. 
  • Dat heeft onder andere met de broeikasgassen in de atmosfeer te maken, waarvan je kunt zien dat de concentratie CO2 heel lang constant is geweest, maar dat die vanaf 1900 als een komeet omhoog is geschoten, namelijk nu al 50% meer dan 150 jaar geleden. 
  • De afbraak van CO2 in de atmosfeer gaat uiterst langzaam, dus we gaan daar heel lang last van houden.
  • Wij mensen zijn onmiskenbaar de oorzaak van die grote hoeveelheid broeikasgas. 
  • De gevolgen daarvan zagen we onder andere in Valkenburg bij de overstroming aldaar in de zomer van 2021. Op zulke invloeden zijn wij in Nederland niet berekend. 
  • In warme lucht past meer waterdamp, dus opwarming van de lucht zorgt zondermeer voor meer en heviger regen. 
  • Hiemstra geeft aan dat de kans dat er ooit weer een Elfstedentocht komt, zienderogen kleiner wordt. Alleen bij een extreme vorst-uitschieter naar beneden zou het nog kunnen, maar die extremen zijn tegenwoordig ook al niet meer zo heftig als vroeger. Het weer van vroeger komt niet weer terug. We gaan de warme kant op. 
  • Elke kilo brandstof draagt bij aan de klimaatverandering. 
  • Het KNMI heeft inmiddels de klimaatscenario’s voor de komende jaren beschreven in haar klimaatpublicatie. 
  • We moeten vooral afscheid nemen van fossiele brandstoffen. Dat kan, want er zijn al alternatieven; denk maar aan laadpalen, zonnevelden, windmolens. Die ontwikkeling moet zich nog veel sterker voortzetten.
  • We worden door de ingezette klimaatverandering geconfronteerd met maatschappelijke risico's en met toenemende economische risico's; denk bijvoorbeeld aan bosbranden en aan funderingsproblematiek van woningen op houten palen in veenweidegebieden.
  • Alles overziend: "U en ik moeten veranderen!", aldus Gerrit Hiemstra.
Wat moeten we dan veranderen?
  • Maar willen we eigenlijk wel veranderen? 
 

  • Als mensen (iets) moeten veranderen, gaan ze dat vaak eerst ontkennen, komen ze in verwarring, en soms zelfs in shock, dan groeit de weerstand, en uiteindelijk maakt het de mens niet meer uit, want het komt toch niet goed. Na al die frustratie kom je dan uiteindelijk in de transitiefase, en dan wordt de verandering eindelijk wel geaccepteerd, en dán kun je weer verder. Die nieuwe dingen, die zie je pas als je de eerste stap in de goede richting eerst hebt gezet.
  • En wat kunnen we volgens Hiemstra zelf allemaal wel doen: energie besparen, isoleren en van het gas af, stoppen met tanken, niet vliegen, veganistisch eten, minder spullen kopen en meer van onze spullen hergebruiken, en - natuurlijk - biobased bouwen.
  • Zelf werkt Hiemstra thuis in Balk met aquathermie, met een warmtewisselaaar in het water, waarmee warmte aan het oppervlaktewater wordt onttrokken, om dat binnen te verzamelen en te gebruiken voor de verwarming van de woning. Zo kan het nu al heel goed functioneren.  
  • We moeten - volgens Gerrit  - allen onze rol in dezen pakken, dus business as usual gaat ons nog langer niet helpen. We moeten de wereld gaan veranderen, wat bijvoorbeeld zou kunnen met een aardgasvrij-wonenproject, zoals dat momenteel al draait in het Friese Balk.
Bij vragen en reacties uit de zaal
  • Als op de Zuidpool het Pool-ijs smelt, zal dat voor een belangrijk deel onze kant op komen. Daar op de Zuidpool ligt totaal voor 55 meter zeespiegelstijging water opgeslagen. Dat geheel ontdooien zal overigens niet zo snel gebeuren, maar de effecten van dooi op de Zuidpool zijn bijna acht keer zo sterk als de effecten van dooi op Groenland (die kan voor 7 meter zeespiegelstijging zorgen).
  • Klimaatverandering heeft wel degelijk haar effecten op flora & fauna. Insecten reageren op de wijziging van temperatuur. Als de insectenpopulatie door snellere verhoging van temperatuur te vroeg op gang komt, zijn de nestelende vogels (die voor hun voedsel afhankelijk zijn van die insecten) niet op tijd en niet in voldoende mate terug van de vogeltrek. Zij missen dan die voeding. 
  • De CO2-emissie bij de productie van een grote windturbine is heel snel terugverdiend. Bij zonnepanelen is die termijn ook heel kort. 
  • Uit klimaatrechtvaardigheid zijn wij in het Westen moreel verplicht met onze kennis en met ons geld, om zelf wel iets te gaan doen qua klimaatmaatregelen. Verder zouden we andere landen die minder mogelijkheden daartoe hebben, moeten gaan ondersteunen met onze kennis en met ons geld.
  • Het probleem van waterstof is dat je het eerst moet maken. Waterstof is geen energiebron, maar een energiedrager. Een waterstofauto heeft een brandstofcel waarmee waterstof wordt omgezet in elektriciteit. Bij die omzetting verlies je ongeveer 30% energie. Wellicht wordt dat in de toekomst nog wel efficiënter. Een electrische auto is momenteel veel efficiënter dan een auto die rijdt door gebruik te maken van waterstof.
Oproep van Gerrit Hiemstra
  1. We moeten accepteren dat we te maken hebben met een ongekende klimaatverandering.
  2. We moeten stoppen met fossiele brandstoffen.
  3. Gebruik je positie en je invloed om je omgeving te beïnvloeden.
  4. Klimaatverandering biedt hele grote kansen, bijvoorbeeld als gouden toekomt voor de installatiebranche.
  5. Laat de jongeren beslissen, vraag ze wat zij willen dat wij doen.
  6. We hebben een klus te klaren, dus: "Aan de slag".

Nathan de Wijze in Stiens

Zondag 10 maart 2024
 
Kees Posthumus als Nathan de Wijze & musicus Henk van Glabbeek













Verbinding, tolerantie en humaniteit
Vanavond zijn de verhalenverteller Kees Posthumus en de musicus Henk van Glabbeek met hun theatervoorstelling 'Nathan de Wijze' naar De Hege Stins te Stiens gekomen. Zij brengen in deze 
voorstelling een verhaal over verbinding, tolerantie en humaniteit. Dat gaat gepaard met prachtige Oosterse muziek, met verrassende plotwendingen en met een onverwachte ontknoping. 
Schrijver van dit toneelstuk is de Duitse schrijver en geleerde Gotthold Ephraim Lessing (1729-1781).
Op puntige wijze behandelt Lessing in 'Nathan de wijze' het thema van de religieuze verdraagzaamheid, waarbij op treffende wijze de rivaliteit tussen de drie wereldgodsdiensten wordt verbeeld.
Dit is, vooral tijdens de actuele oorlog in Israël-Palestina, een tamelijk actuele voorstelling. 
Deze voorstelling wordt georganiseerd door de Evangelisatie- en Zendingscommissie van de Protestantse Gemeente te Stiens.
Centraal staan vanavond in dit stuk vragen die de mensheid al eeuwen bezig houden, zoals:
  • Welk geloof heeft het bij het rechte eind? 
  • Welke gelovige heeft de waarheid in pacht? 
Verhalenverteller Kees Posthumus en musicus Henk van Glabbeek maken met hun verkorte bewerking van dit eeuwenoude toneelstuk een knipoog naar de moderne tijd. 
We luisteren daarbij ook naar muziek op Oosterse instrumenten, zoals de tar en de daf. 

Ring-parabel
Wij bevinden ons in Jeruzalem, in de late Middeleeuwen, dat toen leefde onder de bezetting van de Mohammedanen, onder sultan Saladin, in een politiek gespannen tijd.  
Een op kruistocht in Jeruzalem door de Mohammedanen krijgsgevangen tempelier Kurt redt een Joods meisje uit de vlammen van een brandende villa. Zij is de dochter van Nathan, een wijze, Joodse man.
Als even later de sultan (destijds de heerser van de stad) aan Nathan vraagt welk geloof Nathan uiteindelijk het meest overtuigend vindt, zoekt de wijze Nathan naar een passend antwoord. 
Hij vindt zijn antwoord in de parabel van de drie ringen, waarin een vader een kostbare ring bezit met een wonderlijke werking. Aan welke van zijn drie geliefde zonen zal hij die ene ring (met vaderlijke zegen, inclusief de bijbehorende familierechten) schenken? De vader kan geen van zijn zonen daartoe aanwijzen, dus hij besluit er twee ringen bij te laten maken, identiek, door niemand van elkaar te onderscheiden. De vader maakt geen onderscheid tussen zijn zonen.

De ontknoping verheldert
Dat het wijs is en dat het zo is dat de Vader geen onderscheid maakt tussen zijn zonen (en dochters) ervaar je naarmate deze voorstelling vordert. Gedurende de voorstelling worden steeds meer tipjes van de oosterse sluier opgelicht, als je door de verschillende personages van verteller-acteur Kees steeds meer wordt meegenomen in de familiegeschiedenis van die personages. Vooral als musicus Henk een en ander aan het eind van het stuk op een rijtje zet en krijgt, dringt ook bij het publiek ten volle door waarom de Vader (van de ring-parabel) geen onderscheid maakt tussen Zijn zonen, en daarmee ook niet tussen de wereldgodsdiensten, hier specifiek het christendom, de islam, en het jodendom. Om dat goed te gaan begrijpen, moet je deze onthullende voorstelling bijwonen.
Enkele toneel-citaten die ik tijdens deze voorstelling schreef, spreken boekdelen:
  • Wij hebben ons eigen volk niet zelf gekozen.
  • Neem de zaak zoals hij is.
  • Dood en verderf zullen nooit de wereld redden.
  • Elk volk brengt zijn goede mensen voort.
  • Wij moeten broers en zussen zijn, omdat wij mensen zijn. 

zondag 10 maart 2024

Bijbel Top 3

Zaterdag 9 maart 2024
 
Cover van de 'Bijbel Top 3'

Maand van de Bijbel 2024
De Bijbel – het meest verkochte boek ter wereld – is al eeuwenlang een onophoudelijke en onvoorstelbaar rijke inspiratiebron voor talloos veel mensen, en daarmee van onschatbare waarde voor onze cultuur. 
Tijdens de jaarlijkse 'Maand van de Bijbel' wordt deze inspirerende bestseller nadrukkelijk op de agenda gezet, om er samen in te duiken, eruit te lezen en verhalen en ervaringen met elkaar te delen.
Van 28 januari tot en met 28 februari 2024 was de vijfde editie van de Maand van de Bijbel. De Maand van de Bijbel wordt georganiseerd om aandacht te genereren voor dit Boek der Boeken.

Vertel wat je favoriete citaat is uit de Bijbel,
en ik zeg je wie je bent.
(Leo Feijen)

25 bijbellezers in gesprek met Leo Fijen
In het kader van de jaarlijkse 'Maand van de Bijbel 2024' verscheen onlangs het boek 'Bijbel Top 3', waarin 25 bijbellezers op hun meest geliefde teksten in de Bijbel reflecteren. 
Dit boek is gemaakt door Leo Fijen, die het boek samenstelde uit 25 artikelen die hij in de afgelopen zes jaren heeft geschreven voor het magazine 'Klooster', waarvoor hij alle 25 bijbellezers heeft geïnterviewd over hun drie geliefde bijbelteksten.
In zijn Woord Vooraf schrijft Fijen daarover: ‘Ik hoop van harte dat de lezer van deze bundel mag ervaren wat ik zelf zo vaak meekreeg: de persoonlijke keuze van woorden uit de Bijbel is alleen maar relevanter geworden in de wereld van vandaag en heeft daardoor betekenis voor veel mensen.’
Dit boek is door de opzet een inspirerende verzameling geworden van mooie, betekenisvolle teksten uit de Bijbel.

De persoonlijke keuze van Bijbelse woorden
krijgt relevantie voor de urgente vragen van de huidige wereld;
met de nood in de wereld,
en met het verlangen naar gemeenschap in onze tijd.
(Leo Fijen)

Reflectie op geliefde bijbelteksten van 25 bijbellezers
Hieronder staat een kleine greep uit enkele reflectie van ieder van de 25 bijbellezers wiens Bijbel Top 3 in dit boek wordt beschreven:

1. Samuel Lee: 
  • Alles wat niet uit geloof voortkomt, is zondig. 
  • Ik moet niet wettisch zijn als ik het gedrag van iemand anders beoordeel.
2. Sybout van der Meer: 
  • Het gebed gaat altijd door, en vertrouwt erop dat de Heer barmhartig is. 
  • Tegen alle kwaad in zal het licht van de gerechtigheid overwinnen.
3. Wiep Koehoorn: 
  • Als je vertrouwen ontvangt, en als je als Christus bent ontvangen, rest ons niets anders dan dat goede voorbeeld te volgen, om anderen ook die inspiratie te geven om vol te houden. 
  • Ik mag vertrouwen, en ik zal ervaren dat God met ons optrekt.
4. Ilse Visser:
  • Gastvrijheid: je huis openen, je hart openen door te luisteren, en te gast willen zijn. 
  • Als er iemand voor je deur staat, laat je die binnen, en ziet je dag er anders uit. 
  • Je maakt ruimte voor de ander, en hebt minder ruimte voor jezelf. 
  • Gastvrijheid is niet alleen je huis, maar ook je hart openen. 
  • Te gast zijn, blijft een uitdaging, maar wel een mooie, één die de inspanning en tijd meer dan waard is.
5. Karin van den Broeke: 
  • Gods Woord draagt me, redt me en omarmt me.
6. Rieuwerd Buitenwerf
  • Het verhaal van Jezus begint en eindigt met vrede. 
  • Het weerloze en kwetsbare wint uiteindelijk, ondanks alles: er komt vrede zonder einde. 
  • God wil ons helpen om in vrede te leven met elkaar. Maar dat neemt niet weg dat mensen zelf ook hun bijdrage kunnen en moeten leveren.
7. Anne-Mareike Schol-Wetter: 
  • Ik zie de Bijbel als een voortgaand gesprek tussen mensen, die beschrijven wat zij in hun tijd van God ervaren, of juist niet. 
  • Soms moet je blijkbaar even weg van de drukte, om weer doelgericht te kunnen zijn. 
  • Wij moeten soms ook even weg van de drukte, om weer te ontdekken waar het in ons leven om gaat. 
  • Je hoeft niet gepresteerd te hebben, om van de stilte te genieten.
8. Bert de Jong: 
  • God spreekt onze taal. Alleen zo worden hemel en aarde met elkaar verbonden. 
  • God is het die ons draagt. 
  • Christen zijn is de moed hebben om de toekomst in te gaan. Daarbij past een houding van dienstbaar zijn.
9. Pieter de Boer: 
  • In de eenvoud van de dagelijkse bijbellezing heb ik mogen ontdekken, dat mijn leven er rijker van werd. Daar gaat het om: een groei van mijn innerlijk naar God toe.
10. Sipke Draisma: 
  • Achteraf herken je engelen soms als degenen die er op het juiste moment voor je waren. Of die de juiste dingen zeiden, als je voor moeilijke keuzes stond. 
  • Het is niet zo moeilijk om te constateren dat de strijd tussen de kinderen van de duisternis nog lang niet is gestreden. Bidden helpt.
11. Niek Hanckmann: 
  • Juist tijdens een crisis merk je weer dat het Woord van God altijd iets te zeggen heeft over het leven. Zo krijgen bekende woorden een nieuwe betekenis. 
  • Onze overledenen zijn kostbaar, ook en misschien wel juist in hun sterven. De Paasgedachte is dat we in de dood dichter dan ooit bij elkaar, en bij de Heer zijn. 
  • Het kwaad in menselijke begrippen is geen reden om God te verlaten.
12. Hanna Rijken: 
  • In vertrouwen op weg gaan, is voor mij direct verbonden met de belofte van de naam van God, en met het vieren in de liturgie. 
  • De belofte klinkt: "Ik ben ben met u; Ik zal u behoeden waar u ook bent". 
  • In de liturgie stemmen we steeds weer in met de hemelse lofzang. 
13. Monica Raassen: 
  • Dat je verschilt van elkaar, is een gave en een opgave, die het leven rijk maakt, mits de naastenliefde de bovenhand heeft.
14. René de Reuver: 
  • Mijn houvast komt voort uit vertrouwen dat er Eén is die mij niet aan mijn lot overlaat, maar in liefde draagt. 
  • Het leven gaat niet als een nachtkaars uit, maar strekt zich uit naar het licht. 
15. Joost Jansen: 
  • Want een blijmoedige gever kan dit alleen als hij liefde toelaat, om die liefde op zijn beurt weer door te geven.
16. Kick Bras: 
  • De Bijbel benadrukt dat wij verbonden zijn met moeder aarde. Dat wij uit haar genomen zijn, en bij ons sterven ook weer terugkeren in haar schoot. 
  • Nederigheid heeft te maken met een diep besef van verbondenheid met de aarde, en leidt tot een geaarde spiritualiteit.
17. Arnold Huijgen: 
  • Vertrouwen is niet naïef, hoop is geen dagdromerij. 
  • De kerk is een oefenplaats om elkaar lief te hebben als broers en zussen. 
  • Als mensen die veel betekend hebben terug moeten treden en los moeten laten, gaat dat vaak niet vanzelf.
18. Wil Derkse: 
  • Het Huis van de Heer kan overal zijn. Laten we Hem dan niet opsluiten. 
  • Het Huis van de Heer is meer dan een locatie. 
  • Als we maar luisteren èn antwoord geven: "Hier ben ik". Dan is Hij er ook. Als we ons werkelijk willen laten bekeren, dan moeten we ons opgeblazen ego laten varen, door naar beneden te klimmen, en zo de hartelijke en genezende ontmoeting met Jezus te ervaren.
19. Tini Brugge: 
  • God schrijft het formulier van eenheid in het groen, en wij zijn allemaal vrijgemaakt om te kijken en te luisteren.
20. Nynke Dijkstra: 
  • Een ander woord voor 'geloof' is 'vertrouwen'. 
  • Het woord 'genade' betekent 'onverdiende gunst'. 
21. Kees Jongeneelen: 
  • Je mag zijn wie je bent, je hoeft je niet anders voor te doen dan je bent. 
  • Leve de zachtmoedigheid en de eenvoud, het geduld om te leren wachten. 
  • Wie steile en gladde paden gaat, die heeft tochtgenoten nodig. 
  • Leef in vriendschap, want daar heeft God een vanzelfsprekende plaats.
22. Andries Knevel: 
  • Wat een enorme bewogenheid van Jezus, wat een enorme betrokkenheid, wat een enorme liefde. 
  • Wat moet God verder nog doen, om ons Zijn liefde te tonen, en van ons wederliefde te vragen? 
  • De Bijbel is geen boek van heiligen, maar van zondaars, van zoekers, van twijfelaars, van opstandigen, en van sceptici.
23. Elske te Lindert: 
  • De goedheid van de medemens zie je pas als je mensen echt aankijkt. 
  • Als je het begrijpt, dan is het God niet. 
  • Niemand weet het, en niemand kan het weten. 
  • Zorg dat er ook in je woorden leven en licht zitten, in plaats van duisternis. Laat die goedheid zien in je ogen, waarmee je met oprechte aandacht naar je medemens kijkt. 
24. Madeleine Bouman: 
  • Het is nooit overal tegelijk donker. 
  • Zelfs als je de tekst van het scheppingsverhaal in Genesis letterlijk neemt, en stelt dat de wereld in zeven dagen geschapen is, hoe lang duurde dan de eerste nacht en de eerste dag? God staat buiten de tijd. Hij gaf ons de tijd. 
  • God liefhebben en Hem volgen, is geen deeltijdbaan. Het vraagt de dagen èn de nachten.
25. Chiara Bots: 
  • Samen delen, komt de mens ten goede. 
  • Jezus bemoedigt zijn leerlingen met woorden over het samen leven en op weg gaan. Over aandacht hebben voor elkaar, en voor de mensen die ze ontmoeten.